قسمتی از رساله تحریرات در آواز و موسیقی

قسمتی از  رساله تحریرات در آواز و موسیقی 

تالیف : عارف احسن 

 مبحث کلمات زیر ایست یا اضافه

قسمت اول

یک نکته بسیار مهم که در موسیقی آوازی ما وجود دارد مولفه کلمات اضافه یا زیر ایست است که در موسیقی آوازی ما از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است؛ که این نیز بر دو نوع تقسیم میشود.

الف : کلمات اضافه که جز ساختمان شعر هستند و بود و نبودشان چنان اهمیتی در معنی و ساختار شعر ندارد و بیشتر استفاده آن برای نگه داشتن وزن شعر است. و گاهی این کلمات به غیر از نقش تکمیل کننده وزن ، به علت مصوت های موجود در شعر ، خاصیت لحنی نیز به شعر میدهند ،مانند: هلا،  هله، فتا ،جانا ،یارا دلا، خدایا، عجبا ،شگفتا و. حتی گاهی بعضی از کلمات برای حفظ ریتم و وزن تکرار میشود مانند این بیت از دیوان شمس"ای جان جان ای جان جان مستان سلامت میکنند" که در واقع اصل شعر این است: ای جان جان مستان سلامت میکنند.

ب؛ کلمات اضافه و یا زیر ایست تحریر ، که در بحث آوازبیشتر  مورد نظر ما هست ؛ آن دسته از کلمات هستند که متعلق به ساختمان شعرو تحریر نیستند و به منظور های خاص از طرف خواننده یا آهنگساز به کلام تحمیل میشود، تا شعر و آواز را غنا بخشد و حالات خاص و درونی خواننده و ملودی را به شنونده بهتر القا کند .

و چون موسیقی آوازی ما  حالتهایی عاشقانه عارفانه و غمگنانگی را در ضمیر خود نهفته دارد این کلمات، کاربردی بسیار در آواز داشته و دارد.

 خواننده یا نغمه خوان  در همه حال ،در حال گفتگو با یار محبوب و خدای خود است و هر دم به ذکر یار و اوصاف جمال و جلال محبوب و گاهی نیز از یار گله ای مصلحتی و مغمومانه دارد و گاهی نیز زاریش را به زبان آورده و دل دردمند خود را گواه همگان میدارد.

عاشق سوخته دل ( نغمه خوان) از زبان حال خود و دیگران ، با تعابیر و مضامینی عاشقانه و شکوه آمیز چون حبیب من، محبوب من، عزیزمن، دوست،  یار و.نغمه و آواز خود را آرایش کرده و تاثیر آوازش را اثر بخش تر میسازد و همه وجودخود را در یک دل پر درد از زبان دیگران و خود بیان میدارد و مدام در پی یوسف گمگشته خویش است .از دوست گله میکند و از او امان میطلبد.جورش را به صبوری می کشد و بر جفایش داد میطلبد و چون جان شیرین دوستش دارد.

خواننده باید دریابد که به اقتضا و حالات متفاوتِ احساسی و روانیِ آوازها و مایه ها و شخصیت شعر، چگونه از این کلمات چه در آواز و چه در تحریرها بجا و مناسب بهره ببرد و با ذوق و سلیقه و زیبایی هر چه تمام تر ،چنان این کلمات را در جای جای آوازش به کار گیرد که شنونده با هر کلمه ارتباطی عمیق بر قرار نماید و زداینده آلام آنها گردد.

از جور زمانه ناسازگار و نامردمانش فغان سر دهد ، دل عالمی  را بر غربت عاشقان بسوزاند و چون نام دوست بر زبان آورد ، ارمغانی لبالب از تمنای صلح و دوستی و عشق را در چشم انداز جان خستگان نوید دهد.